بنای تاریخی چلبی اوغلی زنجان
بنای تاریخی چلبی اوغلی زنجان
در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه، بر سر راه سلطانیه – خدابنده آثار معروف بقعه چلبی اوغلی قرار گرفته است.
باستان شناسان و محققان،این مجموعه را به سلطان چلبی نسبت داده اند و تاریخ ساخت آن را سال ۷۲۸ ه. ق ذکر کرده اند.
این مجموعه از دو بخش خانقاه و مقبره تشکا شده است.
خانقاهشامل صحن مرکزی است که در اضلاع غربی و شرقی آن، حجره ها جای اند.
طرح معماری این مجموعه الهام گرفته از عقاید و مراتب صوفیه است و هر یک از فضاها را با هدف،
و برای عملکرد خاصی ساخته اند.
واحد نخستین در قسمت ورودی، به مرتبه فقرا اختصاص داشته است طالبان جنت (مرتبه بعدی این فرقه)،
در قسمت دوم ورودی جای می گرفته اند.
حجره های انفرادی صحن مرکزی با درهای کوتاه، محل ریاضت مریدان را با توجه به مراتب آنها تشکیل می داده اند.
صحن خانقاه محل سماع جمعی بوده است و به هنگام سماع،
سلطان در وسط و مریدان در گرداگرد او حلقه می زده اند و حلقه ذکر،
بدین ترتیب، برپا می شده است. به احتمالی، واحدهای جنوبی خانقاه، کلاس درس و فضاهای طرفین ایوان جنوبی،
محل حلقة ذكر زمستانی بوده است.
طبقه دوم بنا
فضاهایی شبیه به جان پناه دیده می شود. قرینه سازی،در کل مجموعه، در طرفین ایران به شدت آسیب دیده و فرو ریخته است و در گرداگرد آن،
کاملا رعایت شده است. مصالح اصلی بنا را لاشه سنگ و ساروج تشکیل داده است.
سقف حجره ها و زاویه ها، گنبدی شکل است.
عده ای از محققان و باستان شناسان،زمان ساخت بنای خانقاه را زودتر از مقبره سلطان چلبی می دانندو بعضی از آنان،
تاریخ ساخت بنای مقبره را زودتر می دانند.یکی از مدارک بسیار ارزنده که در یافتن تاریخ واقعی ساخت بنای خانقاه اهمیت بسزایی دارد،
بررسی کتیبه حک شده ایوان جنوبی است. این کتیبه در سه قطعه:
یکی در بالا،و دو قطعه دیگر در طرفین ایوان نوشته شده است و یکی از اسناد بسیار معتبر شناخت شهر سلطانیه و نکات ناگشوده تاریخ آن است.
با توجه به متن باقی مانده از این کتیبه،می توان دریافت که این بنا بین سالهای ۶۵۷ و ۶۸۳ ساخته شده و وقف خانقاه شمسیه شده است.
قسمت دوم این مجموعه تاریخی،
بقعه معروف به بقعه سلطان چلبی است. نقشه این بنا، هشت ضلعی است و
هر ضلع آن از نمای خارجی به عرض 16 / 4 متر، به طول ۱۷ متر و به قطر5 /7 متر است که با زیبایی خاصی
طراحی و اجرا گردیده است.
فرم آجرچینی در طاق نماهای هشت گانه متفاوت است.
پس طاق نماها، ادامه کار با آجرچینی ساده انجام گرفته است و در حدفاصا جرزهای هشت گانه،
طاق نماهای زیبایی احداث و اجرا شده است و در بالای این جرزها، گنبد آجری با ساقه نسبتا بلند خود استوار شده است
آرامگاه سلطان چلبی از نظر جای گیری گورها در آن، جالب توجه است و حلقه ذکر صوفیه را به شیوه ای دیگر تداعی می کند؛
به این معنی که سطح درونی آرامگاه به فضاهایی تقسیم گردیده است:
سلطان در وسط و مریدان وی، با توجه به درجه و مراتب شان،
در گرداگرد او دفن شده اند. این مجموعه تاریخی از آثار با ارزش استان زنجان است.
منبع: مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی
