مسجد میرزایی زنجان
مسجد میرزایی در مجموعه بازار پایین قرار گرفته است و قدیمی ترین بنای مذهبی پابرجای شهر زنجان است. این بنا، احتمالا در حال دوره صفویه تا اوایل دوره قاجار ساخته شده است. مسجد میرزایی از دو بخش تشکیل یافته است: بخش نخست معروف به شبستان قدیم و بخش دوم، مسجد جدیدی است که تقلید ناقصی از مسجد چهارایوانی را به نمایش می گذارد و از عناصر مسجد چهار ایوانی، فقط صحن ایوان های چهارگانه، حجره های طلاب، وضوخانه، شبستان زنانه و مردانه آن را دارد.
شبستان مسجد به دو قسمت مردانه و زنانه تقسیم شده اس در حدفاصل آنها، پنجره های آروسی کار گذاشته شده است. شبستان مردانه از ۸ واحد تاق و تویزه تشکیل شده است و بر یک ردیف ستون سنگی استوار شده است. تاق های بنا که از نوع خوزی (رومی) با سبک آجرچینی هستند، در هر چشمه از شبستان ها به طرز خاصی اجرا شده اند. تاق های شبستان زنانه در راستای یکدیگر بوده و مشتمل بر ۴ چشمه اند.
محراب تقریبا در چشمه وسطی ضلع جنوبی جای گرفته است و در چشمه های دیگر نیز تکرار شده است. در نتیجه این تکرارها، در شبستان مردانه ۴ محراب پدید آمده است. برخی از صاحب نظران این پدیده را با مذاهب اربعه اهل سنت و جماعت در ارتباط می دانند که البته با عنایت به تاریخ ساخته شدن مسجد، نمی تواند درست باشد. به نظر می رسد که هدف از ایجاد محرابها رعایت کامل اصل قرینه سازی بوده است.
گرداگرد صحن مرکزی مسجد را حجره ها و ایوان های چهارگانه به طور قرینه پوشانیده اند و جمعا ۱۴ واحد حجره در سه طرف صحن قرار دارد. درگاهی های صحن با استفاده از کاشی های پیش بر به رنگ های سفید، ا مشکی، فیروزه ای، زرد و سبز، در طرح های هندسی متنوع ساخته شده اند و طرفین ایوانهای چهارگانه با کاشی های خشتی و با طرحهای اسلیمی و هندسی زینت داده شده است. در بالای ایوان جنوبی، تاریخ ۱۳۰۱ هجری قمری نوشته شده است.
کاشی های این مسجد به دوران مسجد به دوران قاجار تعلق دارند و از نظر شباهت با های مسجد جامع و مسجد خاتم زنجان قابل مقایسه اند.
در سردر این مسجد تاریخ دیگری با عدد ۱۳۸۲ هجری قمری به چشم می خورد. و در این قسمت، همچنین کتیبه ای به خط نستعلیق وجود دارد که حاوی وقف نامه ای است. این مسجد همچنان جایگاه انجام مراسم مذهبی است؛ اما زلزله اخیر ایجاد دو شکاف در شبستان مردانه مسجد، آسیب هایی به آن رساند و ایوان شمالی آن را از شکل خود خارج کرد.
از دیگر مسجدهای شهر زنجان می توان به مسجد خانم (۱۲۸۰ هجری) و مسجد سید علی اکبر (دوره قاجاریه) اشاره نمود.
منبع : راهنمای جامع ایرانگردی
